Het afschot van knobbelzwanen in de provincie Friesland is door de rechter voorlopig verboden. Dat is de uitkomst van een juridische procedure aangespannen door de dierenrechtenorganisaties Fauna4Life en Animal Rights. De provincie had toestemming gegeven om tot het einde van dit jaar beschermde zwanen af te schieten om schade aan landbouwgewassen te beperken. De rechter oordeelde dat de schade niet is aangetoond én dat andere zwanensoorten, zoals de kleine en wilde zwaan, onnodig in gevaar worden gebracht. Deze soorten zijn strikt beschermd. De organisaties: “Honderden Friese zwanen zijn voorlopig beschermd tegen de kogels van jagers.”

Schade niet aangetoond
Knobbelzwanen worden als inheemse diersoort beschermd door de wet. Er kan ontheffing van deze bescherming worden verleend als de populatie niet in gevaar is én er sprake is van belangrijke schade aan landbouwgewassen. De economische schade die zwanen in Friesland veroorzaken neemt sinds 2015 af. Zo blijkt uit cijfers van de provincie zelf. Ook mogen er zwanen worden afgeschoten in de zomermaanden. In deze maanden zijn de dieren in rui en leven ze aan de Friese kust. Al sinds 2013 komt er in deze maanden geen enkele schade voor.
Pauline de Jong van Fauna4Life: “De schade aan landbouwgewassen is onvoldoende onderbouwd en op die manier is dus niet aangetoond dat er sprake is van (dreigende) belangrijke schade, zoals voorgeschreven door de wet. En ook als er wel schade dreigt, kunnen de vogels zonder geweer worden verjaagd.”

Kleine en wilde zwanen lopen gevaar
Kleine zwanen, wilde zwanen en knobbelzwanen komen vaak in gemengde groepen voor. Het verschil tussen (jonge) knobbelzwanen, (jonge) kleine zwanen en (jonge) wilde zwanen is heel moeilijk te zien. Hierdoor kunnen de soorten makkelijk met elkaar worden verward. Kleine zwanen en wilde zwanen zijn strikt beschermde soorten. Het opzettelijk doden, vangen of verstoren van deze diersoorten is verboden. Toch gaf de provincie Friesland toestemming om knobbelzwanen te doden in gemengde groepen zwanen (met tot 5% kleine zwanen en/of wilde zwanen).
Kleine zwanen zijn ernstig bedreigd. De wereldpopulatie wordt geschat op 15.000 diersoorten, waarvan er de laatste jaren 10.000 in Nederland overwinteren.[1] Toch is in 20% van de populatie kleine zwanen hagel aangetroffen of zijn schotwonden geconstateerd.[2] Het verstoren of zelfs doden van de kleine zwaan en wilde zwaan wordt volgens de rechter door de provincie niet met voldoende zekerheid uitgesloten.
Jessica Smit van Animal Rights: “Wij zijn blij met deze uitspraak. Als er niemand bezwaar had aangetekend, waren de Friese zwanen het hele jaar overgeleverd geweest aan schietgrage jagers.”

Gevolg van de uitspraak
De voorzieningenrechter heeft besloten dat er geen knobbelzwanen mogen worden afgeschoten tot zes weken, nadat op de bezwaren van de organisaties is beslist. De rechter verwacht dat het besluit, met het oog op de ingebrachte bezwaren, geen stand kan houden. Het besluit van de provincie is onzorgvuldig voorbereid en een goede motivering ontbreekt.
De rechter heeft besloten dat de provincie eerst goed naar de bezwaren moet kijken, voordat er überhaupt tot afschot over kan worden gegaan. Doet de provincie dit niet dan stappen we vol vertrouwen opnieuw naar de rechter.

[1] Sovon Vogelonderzoek – Kleine zwaan. https://www.sovon.nl/nl/soort/1530

[2] Newth et al., Biological Conservation, (2011). “Incidence of embedded shotgun pellets in Bewick’s swans Cygnus columbianus bewickii and whooper swans Cygnus cygnus wintering in the UK.”

6 april 2020